Haluksami potocznie nazywa się zniekształcenie w postaci palucha koślawego. Zwyrodnienie to uwidacznia się nienaturalnym skrzywieniem dużego palca u stopy (palucha) w kierunku pozostałych palców, a nawet podwinięciem pod resztę palców. Jednocześnie wygięciu palucha towarzyszy tworzenie się uwypuklenia u jego podstawy (w miejscu, gdzie łączy się ze śródstopiem), po jego zewnętrznej stronie oraz bolesna opuchlizna. Odchylenie palucha skutkuje zniekształceniem części kostnych śródstopia i wynikającym z niego poszerzeniem przedniej części stopy.

Zmiany zwyrodnieniowe nie są gwałtowne, postępują powoli. Stopniowo dochodzi do wielu mikrourazów okołostawowych oraz wśródstawowych, które po czasie mogą doprowadzić do dysfunkcji stawu. Deformacji zaczyna towarzyszyć nasilający się ból, zmienia się biomechanika stopy, siła nacisku pod ciężarem ciała nie rozkłada się równomiernie, paluch nie daje odpowiedniego podparcia a siła mięśni stopy ulega rozluźnieniu. Wraz z nasilaniem się objawów mogą rozwijać się bolesne stany zapalne w obrębie stawów dotkniętych odkształceniami. W związku z tak postępującymi zmianami deformacja nie jest wyłącznie problemem estetycznym ale i utrudnia swobodne chodzenie. Pojawia się potrzeba, by znaleźć coś na haluksy i to szybko…

U osób dotkniętych haluksami pojawiają się problemy z dobraniem obuwia, które nie będzie powodowało otarć i dalszego podrażniania miejsca dotkniętego zwyrodnieniem. Ciągłe narażanie zdeformowanego punktu na dyskomfort prowadzi do stopniowego powiększania się zmian. Uciążliwe stają się także powstające odciskiipieczenie, wpływają bowiem na pogorszenie komfortu poruszania się.

Ze względu na różnorodność przyczyn powstawania haluksów nie ma reguły co do wieku osób najbardziej narażonych na dotknięcie tym zwyrodnieniem. Mogą się z nimi borykać zarówno osoby młode, jak i starsze. Obecnie haluksy są jednym z najczęstszych zniekształceń występujących w obrębie stopy.

Przyczyny powstawania haluksów
Powszechnie przyjęło się, że haluksy są dolegliwością typowo kobiecą. Ma to związek z faktem, że za główną przyczynę ich powstawania uznaje się noszenie źle dobranego, niewygodnego obuwia, za ciasnego, zwłaszcza na wysokim obcasie, o zwężanych, spiczastych czubkach. W dzisiejszych czasach panują takie trendy, które często narzucają nam noszenie obuwia modnego, ładnie się prezentującego. Przy wyborze obuwia na dalszy plan odsuwa się myślenie o tym, czy dany model będzie zdrowy dla naszych stóp.

Innym czynnikiem wpływającym na częstsze pojawianie się choroby u kobiet jest słabszy aparat więzadłowo-torebkowy stopy kobiecej w stosunku do męskiej, tym samym bardziej podatny na zmiany w postaci odkształceń.

Na haluksy cierpią jednak nie tylko kobiety, ale i mężczyźni. Zdarza się  bowiem, że haluksy rozwijają się równolegle z innymi zwyrodnieniami np. z zapaleniem stawów albo mogą być następstwem chorób reumatycznych.

Dużą rolę w powstawaniu schorzenia mają także uwarunkowania genetyczne i anatomiczne. Dziedzicząc specyficzny, nieprawidłowy układ kości śródstopia bądź nadmierną wiotkość tkanki łącznej stajemy się bardziej narażeni na dotknięcie tym zwyrodnieniem. Przykurcz mięśnia przywodziciela palucha lub zbyt duża ruchomość pierwszej kości śródstopia także mogą stać się przyczynami do rozwijania się haluksów. Nie bez znaczenia jest tryb życia jaki prowadzimy. Długotrwałe stanie lub nadwaga mogą prowadzić do powstawania tej deformacji. Niekorzystny wpływ ma też dźwiganie ciężkich przedmiotów.

Paluch koślawy może występować także w wyniku uprawiania sportów, które nadmiernie obciążają stopę, a także na skutek różnych urazów, jakich doznaliśmy w obrębie stopy.

Sposoby zapobiegania haluksom
Podstawowe czynności jakie powinniśmy podjąć, aby zapobiec powstawaniu haluksów to świadomy i przemyślany dobór odpowiedniego obuwia – wygodnego i nie za ciasnego. W przypadku kobiet istotne jest ograniczenie noszenia butów na wysokim obcasie. Zbyt wysoki obcas sprawia, że stopa układa się w sposób nienaturalny, a co za tym idzie zmianie ulega siła nacisku na jej przednią część. Obuwie ze znacznie zwężoną przednią częścią (zwężane czubki) także nie jest naszym sprzymierzeńcem. Należy postarać się wyeliminować długotrwały ucisk przedniej części stopy i okolicy palców. Pozwólmy także naszym stopom i palcom częściej poczuć się swobodnie. Sporadyczne spacerowanie na boso po miękkim podłożu pozwoli stopom odpocząć i przyniesie uczucie ulgi.

Aby zminimalizować ryzyko powstawania haluksów zadbajmy także o prawidłową masę ciała. Osoby otyłe lub z nadwagą stają się bardziej podatne na dotknięcie tym zwyrodnieniem. Zalecana jest więc zdrowa dieta i aktywność fizyczna. Należy jednak pamiętać aby unikać sportów, które powodują przeciążenie przedniej części stopy (np. ścianki wspinaczkowe czy bieganie nie będą dla nas wskazane).

Inną, równie ważną metodą zapobiegania powstawaniu palucha koślawego są ćwiczenia. Nawet jeśli staramy się regularnie uprawiać gimnastykę, fitness czy pracujemy nad różnymi partiami naszego ciała, czy to na siłowni, czy w domu, to rzadko kiedy, a może nawet nigdy nie pamiętamy o treningu dla naszych stóp. Musimy sobie uświadomić że to na nich właśnie spoczywa ciężar całego naszego ciała, w związku z tym postarajmy się poprawiać i wzmacniać ich stabilizację. Posłużą nam do tego celu proste ćwiczenia gimnastyczne, które możemy samodzielnie wykonać w domu. Jednym z najprostszych i zarazem skutecznych ćwiczeń jest chwytanie palcami u stóp chusteczki bądź jakiegoś innego kawałka materiału lub przedmiotu.

Jeżeli zauważymy, że zaczynamy mieć problem z haluksami, istotna jest szybka reakcja. Zwlekanie i ciągłe odkładanie na później konsultacji z lekarzem, nie sięganie po środki zapobiegawcze odpowiednio szybko, spowoduje pogorszenie się problemu. Podejmujmy działanie na jak najwcześniejszym etapie zmian.

Prewencja nie wystarczyła? Jak wygląda leczenie haluksów?
Po zauważeniu pierwszych objawów zmian w obrębie stopy należy udać się do lekarza ortopedy. Jeżeli zrobimy to odpowiednio wcześnie, będziemy mogli dobrać najlepszą metodę zapobiegania haluksom. Im mniej zaawansowaną koślawość palucha zaczniemy leczyć, tym większa szansa na skuteczne wyleczenie metodami zachowawczymi, bez konieczności poddawania się operacji. Obecnie jest wiele dostępnych środków, z których będziemy mogli skorzystać. Do najpopularniejszych należą: – wkładki ortopedyczne i peloty (wkładki podpierające sklepienie poprzeczne stopy)
– ochraniacze gumowe w kształcie ósemki
– aparaty korekcyjne na dzień i na noc
– plastry lub żelowe osłony
– sylikonowe separatory i kliny międzypalcowe
– opaski żelowe utrzymujące paluch we właściwej pozycji
– szyny.

W przypadku stanów zapalnych leczenie jest wspomagane farmakologicznie. Stosuje się odpowiednio dobrane leki przeciwbólowe czy przeciwzapalne.

Leczenie operacyjne ma zastosowanie w przypadku zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych. Wskazaniem do niego jest znaczne ograniczenie możliwości poruszania się oraz nieustępujący ból w obrębie stopy. W zależności od rozległości deformacji stosuje się różne zabiegi operacyjne, począwszy od ingerencji tylko w tkankę miękką i dochodząc do bardziej zaawansowanych ingerencji chirurgicznych w strukturę kości. Wszystkie zabiegi operacyjne mają na celu ustawienie i utrwalenie stawu w odpowiedniej płaszczyźnie a także redukcje nadmiaru tkanki kostnej. Tym zabiegom towarzyszy często plastyka stawów palców i korekcja ścięgien. W zależności od rodzaju wykonanej operacji może być konieczna rekonwalescencja, noszenie unieruchomienia gipsowego lub specjalnego obuwia pooperacyjnego i rehabilitacja.

Po zabiegu chirurgicznym konieczna jest zmiana złych nawyków i nie zaniedbywanie profilaktyki.