Temperatura ciała – wartości prawidłowe, wahania (skoki) itp.
Wszystkie organizmy żywe posiadają określoną temperaturę ciała. Niejednokrotnie mówi się, że człowiek ma właściwą temperaturę ustroju, jeśli jej wartość podczas pomiaru specjalistycznym przyrządem jakim jest tremometr wskazuje 36,6°C. Jednak czy wiemy jakie czynniki, warunki, sytuacje bądź też zachowania samego osobnika wpływają na podwyższenie lub obniżenie temperatury? Jak się okazuje na jej zmianę może mieć wpływ rodzaj i tempo wykonywanej czynności, gdzie podczas dużego i intensywnego wysiłku temperatura ciała u człowieka znacząco wzrasta. Jako ciekawostkę należy tutaj dodać, że pomiędzy godziną 23:00 a 3:00 odnotowuje się najniższe pomiary ciepłoty ciała, a w godzinach od 10:00 do 18:00 temperatura jest na najwyższym poziomie. Innymi czynnikami mającymi wpływ na temperaturę są zmieniające się warunki atmosferyczne, które nieustającymi wahaniami temperatur powietrza powodują spadek lub wzrost temperatury ciała, przyczyniając się równocześnie do złego samopoczucia, zmęczenia czy roztargnienia. Jak się okazuje mierzona w tych sytuacjach temperatura organizmu rano jest dużo niższa niż w porze popołudniowej. Tak samo jest ze spożywaniem pokarmów tuż przed wykonaniem samego pomiaru. Nie jest ono zalecane, gdyż może zasadniczo zmieniać wynik badania, pokazując tym samym błędną wartość. Innym również ważnym etapem w życiu człowieka, który może przyczyniać się do zmiany temperatury ciała jest okres rozwoju człowieka.
W zależności od tego w jakim stadium dojrzewania jest istota żywa, ciepłota organizmu zachowuje się jak sinusoida – raz osiąga wartości wysokie, a raz niskie. Należy tutaj zaznaczyć, że temperatura ciała człowieka będącego w wieku 18 lat jest taka sama jak u niemowlęcia, z kolei u kobiet podczas cyklu menstruacyjnego waha się od 36,7°C do 37,3°C, co pozwala na rozpoznanie fazy owulacji, a tym samym na zaplanowanie bądź zapobiegnięcie zajścia w ciąże. Niewątpliwie, ważnym czynnikiem jest również to w jaki sposób obsługujemy się termometrem którym dokonujemy pomiaru, w jakim miejscu go trzymamy, czy jest zabezpieczony przed uszkodzeniem, czy dokonujemy badanie termometrem zimnym czy ciepłym (należy pamiętać, że przed użyciem przyrządu zaleca się umieszczenie go na okres pół godziny w warunkach pokojowych, tak samo powinny postąpić osoby, które będą poddane pomiarowi). Nie sposób tutaj nie wspomnieć, iż na temperaturę ciała wpływają w bardzo dużej mierze różnorodne choroby, wirusy, bakterie, drobnoustroje, a przede wszystkim pojawiający się w granicach od 37°C do 38°C stan podgorączkowy lub gorączka, która może osiągać wartość nawet w granicach 42 – 43°C.
Gorączka – jak ją zbić, co robić by się jej pozbyć?
Kiedy pojawia się gorączka w organizmie, ludzie różnie na nią reagują i na różne sposoby próbują ją zwalczać. Jednakże okazuje się, że nie zawsze jest to słuszne postępowanie. Wszystko zależy od tego jak długo się ona utrzymuje, czy występuje u człowieka dorosłego czy dziecka i jaką osiąga wartość w stopniach Celsjusza. Należy tutaj bardzo wyraźnie podkreślić, że gorączka jest to reakcja obronna organizmu, który zostaje pobudzony do większej aktywności czyli obronności. Organizm broni się przed wszelkimi niepożądanymi wirusami, bakteriami, chorobami. Jest to najczęściej jeden z pierwszych sygnałów o rozwijającej się infekcji, dzięki czemu możemy w miarę wcześnie zareagować i podjąć kroki zapobiegające rozwijaniu się choroby. Zazwyczaj staramy się zahamować podwyższenie temperatury za pomocą znanych i przetestowanych metod domowych. Są to w szczególności okłady z letniej wody przykładane na czoło, picie gorącej herbaty ze sokiem z malin lub gorącego mleka z dodatkiem czosnku i masła, a w sytuacji kiedy te sposoby zawodzą sięga się po dostępne w domowej apteczce tabletki zwalczające gorączkę, kiedyś była to aspiryna. Należy jednak pamiętać, że gorączki nie wolno bagatelizować i jeżeli utrzymuje się ona kilka dni i jej wartość wzrasta powyżej 38°C należy udać się do lekarza aby określić przyczynę jej występowania, a przede wszystkim ustalić leczenie. Większość specjalistów uważa, że podwyższonej temperatury ciała nie powinno się od razu zwalczać antybiotykami, lecz podjąć kroki zachowawcze i hospitalizować objawowo.
Jak się okazuje najczęstszymi przyczynami powodującymi gorączkę są wszelakiego rodzaju choroby zakaźne, infekcje, wirusy, które powodują m.in. przeziębienia, grypy, zapalenia zatok, a także bakterie rozmnażające się w drogach oddechowych czy moczowych, rany powstające w wyniku poparzenia od promieni słonecznych lub gorącą cieczą, a nawet jak w przypadku niemowląt i dzieci po dokonaniu szczepienia, silnym, długotrwałym płaczu lub w wyniku spożywania lekarstw. Podczas stanu podgorączkowego lub gorączki człowiek odczuwa najczęściej uczucie zimna na całym ciele wraz z pojawiającymi się dreszczami, ból gardła, uczucie zatkanego nosa, pieczenie spojówek w oczach, pocenie się w szczególności w nocy podczas snu, bóle mięśni, stawów i kości, kłucie lub bóle brzucha, którym często towarzyszy biegunka, męczące wymioty itp. Nie należy bagatelizować tych wymienionych objawów, gdyż utrzymująca się wysoka temperatura powyżej 40°C może stanowić zagrożenie życia zwłaszcza u dzieci. Największym niebezpieczeństwem jest możliwość odwodnienia organizmu, które może doprowadzić do niewydolności układu krążenia, a tym samym niekiedy do poważnych nieodwracalnych zmian lub nawet śmierci człowieka.
| Stopnie nasilenia gorączki- mierzone pod pachą | TemperaturaT/(°C) |
| Normalna temperatura | 36-37 |
| Stan podgorączkowy | 37,1-38 |
| Gorączka – umiarkowana | 38,1-39 |
| Gorączka wysoka | powyżej 39 |
Rodzaje temperatur – stopnie nasilenia gorączki (pomiar pod pachą)
Jak często mierzyć temperaturę ciała (gorączkę)?
Odpowiedź na to pytanie zależy od tego czy mierzymy temperaturę gdy jesteśmy zdrowi czy chorzy oraz jakim termometrem dokonujemy pomiaru. Otóż kiedy nic nam nie dolega i czujemy się dobrze to sięgamy po termometr sporadycznie, bardziej profilaktycznie i najczęściej wartość wskazana na mierniku temperatury wynosi średnio 36,8°C. Z kolei kiedy zaczynamy dostrzegać w naszym organizmie niepokojące nas symptomy, gorsze samopoczucie, roztargnienie, rozgrzane czoło wówczas zaczynamy czynności badające od zmierzenia własnej temperatury ciała. Jeśli okaże się, że nie jest ona standardowa, to takie pomiary dokonujemy nawet kilka razy dziennie, po to aby dokładnie śledzić co dzieje się z naszym organizmem. Według standardów medycznych przyjmuje się, że u osób chorych powinno się badać ciepłotę ciała 2 razy dziennie rano i popołudniu w celu lepszego zaobserwowania i takie też czynności wykonują pielęgniarki, kiedy przebywa się na oddziale w szpitalu. Ponadto termometr tradycyjny podczas mierzenia temperatury powinno trzymać się w miejscu badanym od 3 do 4 minut, z kolei termometr elektroniczny zależnie od wskazań jego producenta. Należy jednak zauważyć, że tak naprawdę nie ma ograniczeń co do ilości wykonywania pomiarów w ciągu dnia. Każdy człowiek w czasie choroby bada temperaturę tyle razy na ile czuje potrzebę, by mieć swój stan zdrowia pod kontrolą.
Jakie są prawidłowe wartości pomiaru temperatury ciała, jakie różnice występują pomiędzy pomiarami w różnych częściach ciała oraz jakim termometrem najlepiej dokonywać pomiaru ciepłoty ciała?
Wydawałoby się, że mierzona temperatura ciała człowieka powinna być jednakowa w całym jego organizmie. Okazuje się, że jest to często bardzo mylne myślenie, bowiem to jaką temperaturę ciała wskaże termometr zależy zarówno od tego czy badanie dotyczy dorosłego człowieka czy dziecka, w jakim czasie przeprowadzono pomiar, w jakiej części ciała wykonuje się mierzenie oraz jakiego miernika pomiaru tj. termometru użyto do tego celu. W przypadku dzieci ciepłota ciała może przybierać i wskazywać pewne odstępstwa od ustalonych standardowo parametrów, gdyż w tym małym organizmie nie wszystkie procesy termoregulacji są do końca prawidłowo ukształtowane. Natomiast u ludzi w podeszłym wieku ta temperatura może być niższa, ponieważ ich ustrój słabiej pompuje krew w żyłach. Zanim dokonamy pomiaru należy dziecko odpowiednio przygotować tj. uspokoić, wyciszyć, co w przypadku dorosłego człowieka nie jest konieczne. Istotny wpływ na wynik pomiaru temperatury jak już wspomniałam wcześniej ma również miejsce wykonywania badania. Można je przeprowadzać za pomocą odpowiednio dostosowanych termometrów w ustach, odbycie, uchu, pochwie, pod pachą i na skórze czoła.
Przyjmuje się, że najbardziej dokładny wynik otrzymuje się z pomiaru dokonanego w ustach. Końcówkę termometru umieszczamy pod językiem i przy zamkniętych ustach dokonujemy badania. Aby mówić o prawidłowej temperaturze ciała w tego rodzaju badaniu, przyrząd powinien wskazywać wartość 36,8°C. Pomiar ciepłoty ciała u dzieci za pomocą termometru umieszczonego w odbycie daje najdokładniejszy wynik i prawidłowo powinien wynosić 37,1°C, natomiast termometry uszne, za pomocą których wykonuje się bardzo szybko badanie u dzieci w uchu standardowo winny pokazywać 37,6°C, z kolei jeśli chodzi o tremometry owulacyjne stosowane przez kobiety w pochwie 37,6°C, w przypadku termometru przyłożonego do skóry czoła powinien pokazywać u zdrowego człowieka 36,4°C. Jednakże klasycznym i znanym od bardzo dawna sposobem pomiaru temperatury jest umieszczenie przyrządu pomiarowego pod pachą. Jeśli termometr wskaże wartość 36,6°C możemy mówić, że nasze ciało ten parametr ma w pełni prawidłowy. Należy podkreślić, że granice, w których może różnić się wartość temperatury ciała w zależności od dokonywania pomiarów w różnych częściach ciała może wahać się nawet o 0,5°C jak jest w przypadku występującej różnicy pomiędzy pomiarem w ustach a w odbycie. Jest to najczęściej spowodowane niedokładnością opracowanych i wyprodukowanych termometrów. Dlatego też jak chcemy być pewni czy jesteśmy zdrowi czy chorzy to nie należy nigdy mierzyć temperatury ciała tylko jednym termometrem i tylko w jednym miejscu. Każdy w domu powinien mieć kilka termometrów, w celu dokonania bardziej precyzyjnego badania.
| Miejsce pomiaru temperatury ciała | Temperatura prawidłowaT/(°C) | Temperatura świadcząca o gorączceT/(°C) |
| Odbyt | 37,1 | 38,0 |
| Wagina | 37,6 | 38,2 |
| Ustnie (w ustach) | 36,8 | 37.5 |
| Pachwina | 36,6 | 37,5 |
| Ucho | 37,6 | 38,1 |
| Czoło | 36,4 | 38,0 |
Miejsce pomiaru temperatury ciała i różnice w wartościach pomiaru
Ważne jest aby podczas mierzenia temperatury ciała zachować wszystkie niezbędne czynności, procedury odnośnie używanego termometru, które mogą wpływać na nieprawidłowy wynik. Przede wszystkim należy zaznajomić się z dołączoną do każdego zestawu miernika temperatury instrukcją obsługi. Obecnie dostępnych w sklepach medycznych czy aptekach mamy kilkanaście różnych rodzajów termometrów. Ich dobór uzależniony jest od tego, w jakim celu oraz w jakiej części organizmu ludzkiego kupujący ma zamiar go zastosować. Najczęściej do pomiaru temperatury stosuje się jeden z 3 podstawowych termometrów:
1. Termometr bezdotykowy elektroniczny (cyfrowy) – jego główną zaletą jest łatwość w użyciu i błyskawiczny czas pomiaru bez konieczności dotykania ciała chorego.
2. Termometr rtęciowy ( zwany szklanym) – jest to bardzo stary (konstrukcyjnie) termometr, używany od wielu lat, jego główną zaletą była dokładność pomiaru, lecz największą wadą wykonanie ze szkła oraz trująca rtęć, która znajduje się wewnątrz niego i w sytuacji pęknięcia może wydostać się na zewnątrz.
3. Tremometr uszny lub czołowy – stosowany jak sama nazwa mówi do konkretnie wyznaczonych miejsc, łatwość w użyciu dzięki czemu dzieci nie niecierpliwią się, bardzo szybko wykonuje badanie, ale niestety jest bardzo drogi i pokazuje niedokładne pomiary.
Są również w dostępne w obrocie handlowym termometry paskowe, tzw. termo smoczek oraz owulacyjne.
Stopnie Celsjusza, a stopnie Fahrenheita – jak przeliczać (wzór)?
Kiedy mówi się o zróżnicowaniach w wartościach temperatur oraz o różnych rodzajach termometrów nie w sposób nie wspomnieć również o występujących skalach temperatur. Czy wiemy jakie mamy dwa główne przeliczniki temperatury na świecie? Otóż jest to najbardziej znana i rozpowszechniona na całym świecie skala Andersa Celsjusza, często używana w słownictwie jako stopnie Celsjusza oraz druga także popularna stosowana w niektórych krajach anglosaskich, skala Daniela Gabriela Fahrenheita, zwany stopniami Fahrenheita. Jednakże dzisiaj obie te skale niejednokrotnie się do siebie porównuje i przelicza według opracowanych wzorów. Jeden stopień Celsjusza jest równy 33,8 stopni Fahrenheita, z kolei zero w skali Fahrenheita zostało przesunięte w odniesieniu do skali Celsjusza o jednostkę 32, a więc 32 °F = 0 °C, a 212 °F = 100 °C. Okazuje się, między temperaturą mierzoną w skali Celsjusza, a temperaturą badaną w skali Fahrenheita powstają pewne ciekawe korelacje, które zostały określone za pomocą opracowanego wzoru wykorzystywanego do przeliczania jednostek temperatury.
Do bardzo sprawnego, dokładnego i precyzyjnego przeliczenia temperatury określonej w stopniach Fahrenheita na stopnie Celsjusza bez używania wygodnych i szybkich kalkulatorów i przyrządów elektronicznych dostępnych na stronach internetowych WWW można zastosować wzory przybliżeniowe. Jest to jednak rozwiązanie dla umsyłów ścislych, nie idących na łatwiznę 🙂 Wzory zostały podane poniżej:
TCelsjusz = (TFahrenheit – 32)/2 — wynik zaniżony o 10% w stosunku do dokładnego
TCelsjusz = ( (TFahrenheit – 32)/2 ) * 1,1 — wynik zaniżony o 1% w stosunku do dokładnego
Należy tutaj wspomnieć o różnicy jaka występuje pomiędzy wartościami wyrażonymi w pomiarach w stopniach Celsjusza, a w stopniach Fahrenheita odnoszącymi się do określenia normalnej temperatury ciała ludzkiego. W przypadku skali Celsjusza temperatura u zdrowego człowieka prawidłowo wynosi 36,6°C, z kolei w przeliczeniu na skalę Fahrenheita będzie ona wskazywała wartość 97,88°F. W dzisiejszym świecie obie te skale są wykorzystywane do pomiaru temperatury różnych zjawisk tj. wrzenia wody, pomiaru najwyższej i najniższej temperatury ziemi, krzepnięcia wody, temperatury wrzenia ciekłego helu, określenia temperatury zera bezwzględnego.