W ostatnich latach na świecie coraz większa część populacji, w tym przede wszystkim dzieci i niemowląt zmaga się z chorobami związanymi z górnymi ( tj. nos, gardło, krtań) oraz dolnymi (tj. tchawica, oskrzela, płuca) drogami oddechowymi. Jednak czy wiemy jakie czynniki i warunki przyczyniają się do ich powstawania? Otóż są one głównie wywołane przez wszelkiego rodzaju infekcje, wirusy i bakterie. Dostając się do organizmu ludzkiego powodują między innymi uciążliwy i długotrwały katar, który nieleczony może w efekcie doprowadzić do zapalenia zatok przynosowych, czołowych lub szczękowych. To także męczący, a niekiedy nawet niemal duszący chorego kaszel, który jest spowodowany spływaniem oraz gromadzeniem się wydzieliny na tylnej ścianie gardła. Kolejnymi objawami zakażenia elementów układu oddechowego są występujące bardzo silne, objawiające się kłuciem lub pieczeniem bóle gardła lub krtani. Ponadto powodują też pogorszenie, a nawet można powiedzieć pewnego rodzaju upośledzenie w odczuwaniu przez narząd nosa praktycznie wszystkich zapachów. Doprowadzają także do stanu zapalnego oskrzeli, który powstaje w wyniku osadzania się wydzieliny napływającej z górnych dróg oddechowych na ten narząd. Przyczyniają się również do bardzo niebezpiecznej i ciężkiej w leczeniu astmy oskrzelowej, która powstaje w wyniku długotrwale utrzymującego się oraz niewłaściwie leczonego zatkanego nosa. Jednakże nie sposób tutaj nie wspomnieć, że główną i nadrzędną sprawczynią wymienionych powyżej stanów chorobowych jest alergia. Dlatego też należałoby w tym miejscu w kliku zdaniach odpowiedzieć na pytanie co to jest tak właściwie alergia? Co ją powoduje? W jaki sposób się objawia? I jak można ją zwalczać?

Można pokusić się o stwierdzenie, ze alergia to jedna z najbardziej popularnych, uciążliwych i najczęściej występujących chorób XXI wieku. Badania przeprowadzane na świecie przez różne instytucje pokazują, że zmaga się z nią prawie 50% populacji, przy czym w największym stopniu dotyczy dzieci i niemowląt. To właśnie ta najmłodsza grupa społeczeństwa co roku w szczególności w okresie wiosennym i letnim przeżywa bardzo ciężkie chwile w swoim życiu, gdyż nasilająca się na alergia powoduje bóle głowy i zatok, wodnisty i długotrwały katar, nieustanne kichanie zwłaszcza ranną porą, łzawienie oczu, suchy, męczący kaszel, swędzenie i wysypkę na skórze dziecka, a niekiedy nawet gorączkę. Alergia to inaczej mówiąc uczulenie na pewnego rodzaju alergeny, które poprzez połączenie się ze szkodliwą substancją powodują niepożądaną reakcję immunologiczną organizmu.

Alergenami mogą być np. pyłki traw, kwiatów, chwastów, a także kurz, rozwijające się w porze wiosennej drzewa, roztocza, pleśnie, oraz składniki pokarmowe, sierść zwierząt czy leki. Jest to choroba przewlekła, i jak sama nazwa mówi nie można jej wyleczyć, można jedynie łagodzić jej objawy, zwalczać skutki uczulenia, kontrolować jej przebieg i rozwój w ciele człowieka. Alergię nabywa się najczęściej w drodze dziedziczenia, dlatego też bardzo wiele dzieci i niemowląt zmaga się z tą chorobą już praktycznie od urodzenia, ale należy również zaznaczyć, że ta choroba może rozwinąć się także w późniejszym okresie życia, zwłaszcza podczas etapu dojrzewania dzieci. Jej następstwem są bardzo często trudności z oddychaniem, silny ból brzucha i towarzyszące mu biegunki, wysypki na ciele chorego, wzrost lub spadek ciśnienia, opuchlizna twarzy, przytkane uszy, które utrudniają odbiór dźwięków, a także przewlekłe i nawracające choroby dolnych i górnych dróg oddechowych.

Najważniejszym krokiem chorego jest jednak podjęcie właściwego leczenia, które złagodzi skutki uczulenia. W tym celu należy udać się do lekarza by zasięgnąć fachowej porady. Najczęściej specjaliści przepisują alergikowi leki histaminowe, aerozole do nosa oraz syropy na ból gardła. Jednakże należy bardzo wyraźnie zaznaczyć, iż obecnie coraz większa grupa medyczna przy tego typu chorobie, zachęca i zaleca rodzicom robienie inhalacji swym dzieciom w warunkach domowych. Właśnie w tym miejscu nasuwa się bardzo istotne pytanie: co to jest inhalacja, jak ją prawidłowo wykonać oraz jak często wykonywać inhalacje u dzieci i niemowląt? Otóż inhalacja jest to aktualnie jedna z najbardziej rozpowszechnionych i stosowanych u dzieci i niemowląt metod leczenia infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych, w tym najczęściej przy pojawiającym się stanie zapalnym zatok. Można powiedzieć, że jest to pewnego rodzaju zabieg medyczny, który z łatwością wykonuje się w warunkach domowych, ze względu na prostotę obsługi aparatu. Na tle występujących różnych środków medycznych dostępnych w aptekach do zwalczania objawów alergii, inhalacja zyskuje opinie najlepszej i najskuteczniejszej terapii wspomagającej u dzieci cały przebieg leczenia zarówno przeziębień, chorób krtani, długotrwale utrzymujących się nieżytów nosa czy astmy.

Ciekawostką jest fakt, iż inhalacje są również sposobem aplikowania leków w postaci aerozoli, dzięki czemu medykamenty w bardzo szybki sposób docierają w źródło infekcji, a także bezpośrednio uderzają w jej przyczynę, chroniąc tym sposobem przewód pokarmowy dziecka. Ponadto są one coraz częściej stosowane do podawania pacjentom leków przeciwzapalnych, rozkurczowych czy antybiotyków w rożnych ośrodkach leczniczych tj. sanatoriach, szpitalach, hospicjach. Każdego roku liczba osób korzystających i stosujących inhalacje w leczeniu schorzeń dróg oddechowych u najmłodszej grupy społeczeństwa wzrasta. Należy jednak pamiętać, że ten zabieg można wykonywać dopiero u dzieci powyżej pierwszego roku życia. Warto tutaj również podkreślić, ze istnieją przeciwwskazania co do stosowania tego typu leczenia. Nie zaleca się robienia inhalacji w przypadku kiedy u osoby chorej, zwłaszcza dzieci i niemowląt występuje wysoka gorączka, niewydolność krążeniowa i oddechowa, gruźlica, rożnego rodzaju choroby nowotworowe. inhalacja polega przede wszystkim na dostarczenie przygotowanego roztworu leków lub substancji wziewnych bezpośrednio do płuc wraz z wdychanym powietrzem w postaci pary. Dzięki takiemu urządzeniu występująca w czasie choroby u dziecka ropna, gęsta, zalegająca w gardle wydzielina, która zazwyczaj spływa po tylnej ścianie jamy nosowej, ulega rozrzedzeniu, tym samym ułatwiając maluchowi płynne oddychanie i odkrztuszanie na zewnątrz flegmy.

Warto zaznaczyć, ze istnieją różne metody inhalowania dzieci i niemowląt. Jedną z najstarszych i jak się okazuje najczęściej stosowanych metod inhalacji są tzw. inhalacje wykonywane „domowymi” sposobami, czyli za pomocą parówek. I tu nasuwa się pytanie: Jak prawidłowo należy je przygotować i wykonać? Otóż jak się okazuje sposób jest bardzo łatwy, gdyż jest to po prostu mieszanina różnych suszonych ziół najczęściej z rumianku, mięty lub majeranku albo z olejków eterycznych tj. sosnowych, rozmarynowych, połączonych ze sobą w naczyniu, do którego wlewa się gorącą wodę. Potrzebny jest również do tego ręcznik, używany do przykrycia głowy. Pochylamy ją w celu wziewania nosem pary wydostającej się z miski, a następnie wydychamy ustami. Kiedy zacznie się gromadzić gęsta wydzielina w nosie należy ją wydmuchać i dalej kontynuować zabieg. W przypadku osób dorosłych czynność ta powinna być wykonywana ok. 15 minut, jednak nie dłużej niż pół godziny, natomiast u dzieci zaleca się ją robić tylko przez 5 minut i to najlepiej wieczorem przed snem. Jako ciekawostkę należy nadmienić, iż w przypadku stosowania inhalacji u dzieci i niemowląt tak przygotowany wywar z ziół można zastosować w pokoju jako nawilżać powietrza zwłaszcza zimową porą, kiedy powietrze w pomieszczeniu jest suche. Inną metodą jest wytworzenie w łazience dużej ilości pary wodnej poprzez odkręcenie kurków z wodą, a następnie wejście do niej rodzica z pociechą na 5 – 10 minut. Niekiedy rodzice za pomocą przygotowanej przez siebie mieszaniny lub olejku leczniczego wcierają, masują lub oklepują rękami plecy dziecka w celu wchłonięcia się naparu do organizmu. Jednak okazuje się, że nie zawsze te same preparaty i olejki stosuje się na złagodzenie wszystkich objawów bez względu na to jak była przyczyna powstania infekcji. Kiedy u dziecka pojawia się katar lub ból gardła przygotowuje się zawiesinę z ziela macierzanki, koszyczka rumianku lub liścia szałwii. Jeżeli nieżyt jest silny stosuje się inhalację z wapnia. Gdy maluszek jest w początkowej fazie choroby można sporządzić roztwór z połączenia 1 łyżki majeranku i 1 łyżeczki sody. Przy zapaleniu zatok wspomagamy się wziewaniem preparatów z kwiatu lawendy, ziela tymianku, mięty, melisy lub koszyczka rumianku. Natomiast kiedy pojawia się opuchlizna górnych dróg oddechowych skuteczny jest olejek prymulki. Wymienione sposoby domowej inhalacji cechują się szybkością w przygotowaniu, łatwością w aplikowaniu, poniesieniem niewielkich wkładów finansowych oraz niskim ryzykiem powikłań. Aby zauważyć poprawę stanu zdrowia dziecka takie metody inhalacji należy powtarzać od 2 do 3 razy dziennie przez okres 5 – 7 dni. Jednakże obecnie coraz częściej stosuje się inhalacje wykonywane z preparatów zaleconych przez lekarzy, które są ogólnodostępne w aptekach.

Ważne jest też, aby odpowiednio przygotować się do inhalacji. W związku z tym należy przestrzegać pewne środki ostrożności. Do najważniejszych z nich należą: unikanie jedzenia tuż przed zabiegiem, gdyż może to doprowadzić do niepożądanych wymiotów zarówno u dzieci jak i dorosłych, unikanie palenia na co najmniej pół godziny przed jak i dwie godziny po wziewaniu roztworu, gdyż skutkiem może być podrażnienie śluzówki. Jednak najważniejszym z zaleceń jest nie wychodzenie na podwórze, gdy panuje niska temperatura, a także wstrzymywanie się od rozmów na zimnym powietrze. Do stosowania tego typu leczenia najczęściej używa się sól fizjologiczną 0,9% NaCL, którą można rozcieńczyć wodą destylowaną stosowaną w zastrzykach w stosunku 1:1 otrzymując roztwór soli fizjologicznej 0,45% NaCl, który jest stosowany przy nawilżaniu śluzówek. Niekiedy do wdychania używa się również solanek powstałych z bogactwa naturalnych związków mineralnych tj. jod, brom, wapń, magnez, stront, potas, krzem rozcieńczonych wodą w proporcji od 1:3 do 1:5. Są one w szczególności zalecane przy leczeniu przewlekłych nieżytów nosa, gardła, krtani czy oskrzeli. U dzieci i niemowląt zabiegi te zaleca się stosować kilka razy dziennie od 10 do 15 minut w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Jeśli chodzi o ludzi dorosłych w nasilających się objawach zakażenia dróg oddechowych mogą oni wykonywać inhalację nawet po 30 minut dziennie przez 7 dni. Istotny też jest fakt, iż sól fizjologiczna jest na tyle bezpieczna, iż mogą je stosować nawet kobiety będące w ciąży.

Dlatego też, w tym miejscu należało by odpowiedzieć na kilka istotnych pytań: co to jest inhalator, jakie są rodzaje inhalatorów oraz jak prawidłowo posługiwać się inhalatorem podczas wykonywanego u dziecka zabiegu? Otóż nowoczesna inhalacja wymaga w leczeniu posłużenia się specjalistycznym urządzeniem tzw. inhalatorem, dostarczającym lek do płuc drogą wziewną w postaci mgiełki. Istnieje wiele różnych inhalatorów stosowanych u dziecka do domowych inhalacji. Klasyczne urządzenie do inhalacji (pneumatyczne) składa się z nebulizatora, czyli pojemnika na leki, kompresora, który pompuje powietrze, wężyka łączącego nebulizator z kompresorem, filtra wyłapującego gromadzące się zanieczyszczenia, kabla zasilającego oraz maseczek i ustników. Zaleca się zaaplikowania do nich zazwyczaj leku w postaci antybiotyku, leki rozszerzające oskrzela lub substancje o działaniu mukolistycznym. Rodzaj inhalatora zazwyczaj pomoże wybrać doświadczony personel sklepu medycznego. Biorąc m. in. pod uwagę sytuację, w jakiej znajduje się obecnie pacjent tj. wiek chorego, dolegliwości z jakimi się zgłosił, zażywane na co dzień leki itp. Poza wymienionym powyżej inhalatorem występują również inhalatory kieszonkowe proszkowe i ciśnieniowe dostępne tylko na receptę, w których aplikuje się lek w postaci proszku, a nie roztworu. Ich główną zaletą jest mały rozmiar, wygodny w użyciu, dzięki czemu można go nosić zawsze przy sobie. Przy ich aplikowaniu należy bardzo dokładnie zsynchronizować moment wykonywanego wdechu z momentem wciśnięcia aplikatora i uwolnienia leku. Bardzo istotna jest również siła nabrania powietrza przez usta, tak by dawka przyjęcia leku była odpowiednia. Kolejnymi przykładami są to urządzenia elektryczne w postaci przenośnej lub stacjonarnej. Mogą nimi być inhalatory ultradźwiękowe lub pneumatyczne, które zostały omówione powyżej. W przypadku przyrządu ultradźwiękowego stosuje się preparaty mukolityczne oraz roztwory chlorku sodu. Bardzo ważną sprawą jest by przestrzegać zakazu ich stosowania u noworodków i niemowląt do ukończenia 1 roku życia. Dlatego też pomimo tego, iż zabiegi inhalacyjne są proste do samodzielnego przeprowadzenia i bardzo mało inwazyjne należy przestrzegać pewnych zasad i zadbać o właściwe przygotowanie do niego dziecka lub niemowlęcia.

Do podstawowych i głównych czynności należą:
1. Sprawdzenie czy inhalator jest czysty i czy wszystkie elementy urządzenia są sprawne.
2. Przygotowanie roztworu odpowiedniego do wieku chorego oraz zaleceń lekarza. Następnie zaaplikowanie go do nebulizatora.
3. Dobranie odpowiedniej końcówki do nebulizatora tj. maska, smoczek do inhalacji lub ustnik, uwzględniając wiek pacjenta.
4. Przyjęcie odpowiedniej, wygodnej pozycji dostosowanej do wieku dziecka – w przypadku niemowląt zaleca się pozycję leżącą, z kolei u dzieci starszych może to być pozycja siedząca.
5. Włączenie inhalatora, następnie założenie maseczki, tak przy przylegała do noska lub włożenie do buzi dziecka ustnika i przymkniecie ust. Sprzęt powinien wytwarzać parę spod maseczki, a maluszek powinien spokojnie i głęboko oddychać, wstrzymując oddech od czasu do czasu na okres 0d 5 do 7 minut..
6. Przeprowadzenie zabiegu. Czas jego trwania odpowiedni do wieku dziecka, jednak nie dłużej niż 15 minut dziennie. Następnie oklepać delikatnie w pozycji leżącej plecki dziecka. Wypłukać buzię po inhalowaniu.
7. Rozmontowanie urządzenia, oczyszczenie go wodą z dodatkiem płynu, przeprowadzenie sterylizacji i wysuszenie.

Ponadto do leczenia infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych stosuje się także irygator do płukania nosa i zatok. Irygator jest to urządzenie stanowiące dodatkowy element, który jest podłączany do inhalatora kompresowego. Jego zastosowanie przede wszystkim ma na celu poszerzyć zakres działania głównego przyrządu, a tym samym jeszcze bardziej uskutecznić zwalczanie objawów górnych dróg oddechowych. Jest idealny do oczyszczania wewnętrznej części nosa oraz do długotrwałego nawilżania. Ponadto bardzo skutecznie usuwa gromadzące się nieczystości i zalegający katar, gdyż podczas aplikacji, wytwarza dość duże strumienia cząsteczek aerozolu, które w łatwy sposób dostają się do wszystkich przewodów nosowych. Wszelkie wydzieliny z udrażniania nosa gromadzi w kopule irygatora. Irygator ma uniwersalne zastosowanie, ponieważ jest wyposażony w końcówki typu „2 w 1”, dzięki czemu mogą go używać dzieci i dorośli. Jest on idealnym uzupełnieniem posiadanego stacjonarnego inhalatora. Należy jednak w tym miejscu podkreślić, że to urządzenie, które można stosować jedynie do inhalatorów tłokowych. Nie będzie działał, kiedy podłączymy go z wziewnikiem ultradźwiękowym lub membranowym. Ciekawostką jest, iż producenci inhalatorów wymyślili genialny sposób na zainteresowanie maluchów do tych zabiegów, projektując inhalatory o kształtach postaci z różnych bajek, zabawek, kreskówek. Dzięki takiemu pomysłu dziecko podczas męczącej inhalacji ma doskonałą i przyjemną zabawę. Można powiedzieć, że jest to połączenie działania praktycznego z użytecznym. Ponadto należy zawsze pamiętać, aby przed użyciem wszelkiego rodzaju inhalatorów szczegółowo zapoznać się z dołączoną do opakowania instrukcją obsługi. W ten sposób można uniknąć uszkodzenia sprzętu oraz zagrożenia dla zdrowia dziecka.